Barania Góra jest drugim pod względem wysokości szczytem Beskidu Śląskiego (1220 m n.p.m.). Jej zachodnie stoki rozcinają koryta źródłowych potoków Wisły, zwanej królową polskich rzek - Białej i Czarnej Wisełki. Źródło Białej Wisełki znajduje się na północno-zachodnim stoku, na wysokości ok. 1100 m n.p.m., z kolei Czarna Wisełka ma kilka źródeł, tzw. wykapów na wysokości ok. 1130 m n.p.m., które dają początek strumieniom zlewającym się niżej w potok Czarnej Wisełki.
Barania Góra, fot. www.slaskie.travel J. Krawczyk
Wędrówka w kierunku szczytu dolinami Białej i Czarnej Wisełki daje możliwość podziwiania efektów rzeźbotwórczej działalności wód płynących. Z powodu występowania w podłożu skał fliszowych o różnej odporności (górnokredowych piaskowców, zlepieńców, łupków), w korytach cieków powstał szereg form erozyjnych – progów skalnych, rynien, płyt ześlizgowych czy kotłów eworsyjnych. Do najbardziej spektakularnych obiektów należą Kaskady Rodła – grupa około 25 wodospadów w różnych stadiach rozwoju występujących w dolinie Białej Wisełki o wysokości od 0,5 m do 5 m, co czyni je najwyższymi w Beskidzie Śląskim. Progi skalne w dolnej części doliny wykształciły się w warstwach godulskich, zaś w górnej – w istebniańskich. Co ciekawe, w dolinie widoczny jest pełny profil tych warstw. Również w korycie potoku Czarna Wisełka odsłaniają się sekwencje piaskowców istebniańskich, tworzące naturalne progi, stopnie skalne i płyty ześlizgowe.
Barania Góra, fot. Jerzy Parusel, CDPGŚ
Barania Góra, fot. Jerzy Parusel, CDPGŚ
Liczne odsłonięcia skalne, występujące w korytach cieków i zboczach dolin w postaci form skałkowych, dają możliwość bliższego poznania budowy geologicznej masywu Baraniej Góry oraz przeszłości geologicznej Beskidu Śląskiego. Powstawaniu skałek sprzyjało, podobnie jak w przypadku form korytowych, występowanie warstw skalnych o różnej odporności na wietrzenie. Jedną z takich skałek (spośród licznie występujących w Beskidzie Śląskim) są Skały Grzybowe na Równem, nazwane w ten sposób ze względu na swój charakterystyczny kształt. Wychodnię usytuowaną w lewym zboczu doliny Białej Wisełki budują mało odporne zlepieńce i odporniejsze piaskowce tworzące jej zwieńczenie. W 1953 r. została objęta ochroną jako pomnik przyrody.
Na stokach Baraniej Góry istnieją dwa rezerwaty przyrody – Barania Góra oraz Wisła. Rezerwat leśny „Barania Góra” powołano w 1953 r. dla ochrony dolnoreglowych borów i lasów mieszanych oraz górnoreglowych borów świerkowych, porastających tereny źródliskowe Białej i Czarnej Wisełki. Występuje tu bardzo rzadki w skali Polski zespół podmokłej świerczyny górskiej Bazzanio-Piceetum. Płaty zespołu rozwijają w niszach i zagłębieniach terenu oraz na tarasowatych spłaszczeniach, gdzie wskutek utrudnionego przepływu wody dochodzi do zabagnienia gruntów i powstawania próchnicy torfowej. Zbiorowisko charakteryzuje się bardzo bogatą warstwą mszystą, która pokrywa większość powierzchni płatów. W jej składzie obecne są zwykle mchy torfowce Sphagnum spp. oraz wątrobowce. Podmokła świerczyna górska reprezentuje priorytetowe siedlisko borów i lasów bagiennych, będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej i chronione w ramach sieci Natura 2000. Na obszarze rezerwatu można spotkać także bardzo rzadkie gatunki roślin, podlegające na terenie Unii Europejskiej i Polski szczególnej ochronie jako gatunki priorytetowe Natura 2000 – tojad mocny morawski Aconitum firmum subsp. moravicum – endemit Karpat Zachodnich – oraz tocja alpejska karpacka Tozzia alpina subps. carpatica.
Barania Góra, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Barania Góra, fot. Michał Romańczyk, CDPGŚ
Drugim z rezerwatów jest utworzony w 1959 r. rezerwat faunistyczny „Wisła”, obejmujący potoki Malinka oraz Biała i Czarna Wisełka. Powstał on dla ochrony wymienionych cieków jako miejsc bytowania i rozrodu rodzimej populacji pstrąga potokowego Salmo tutta m. fario. Niestety z powodu zanieczyszczenia wód potoków obecnie ten gatunek ryby z rodziny łososiowatych nie występuje już w Czarnej Wisełce, a w Białej Wisełce obecny jest dzięki zarybieniom. Masyw Baraniej Góry stanowi ważną ostoję dla ptaków leśnych, takich jak jarząbek Tetrastes bonasia, głuszec Tetrao urogallus, bocian czarny Ciconia nigra, sóweczka Glaucidium passerinum, puszczyk uralski Strix uralensis, puchacz Bubo bubo, dzięcioł zielonosiwy Picus canus, dzięcioł czarny Dryocopus martius, dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos i dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus, a także muchołówka mała Ficedula parva i muchołówka białoszyja F. albicollis oraz ptaków związanych z potokami – pluszcza Cinclus cinclus i pliszki górskiej Motacilla cinerea.
Barania Góra, fot. Michał Romańczyk, CDPGŚ
Do szczytu Baraniej Góry prowadzą szlaki turystyczne z Wisły Czarne – niebieski biegnący przez dolinę Białej Wisełki oraz czarny przez dolinę Czarnej Wisełki.
Barania Góra, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Ze znajdującej się na szczycie wieży widokowej, zbudowanej w 1991 r. społecznym wysiłkiem kilkunastu działaczy PTTK z Oddziału Górnośląskiego w Katowicach, podziwiać możemy rozległą panoramę. Wśród najbliżej położonych pasm górskich bardzo dobrze widać stąd właściwie wszystkie najważniejsze szczyty Beskidu Śląskiego, za którymi na wchód i północny wschód dostrzeżemy także znacznie niższe pasma Beskidu Małego. Widok stąd na południe i wschód obejmuje także Beskid Żywiecki z charakterystyczną Babią Górą, masywem Pilska i Lipowskiej oraz grupą Wielkiej Raczy. Na zachód, za bliżej położonymi pasmami Beskidu Śląskiego, prezentują się szczyty Beskidu Morawsko-Śląskiego z Łysą Górą, znajdujące się już na terenie Republiki Czeskiej. Przy lepszej pogodzie, w oddali, na południu, uwagę zwraca pasmo Małej Fatry, położone na terenie Słowacji. Widać stąd również szczyty Tatr.