Na początku XIX wieku pod Jasną Górą funkcjonowały dwa ośrodki miejskie: Częstochowa i Nowa Częstochowa, zwana też Częstochówką. Do ich połączenia w jeden organizm doszło w roku 1826. Nowe, czwarte pod względem liczby ludności, miasto Królestwa Kongresowego potrzebowało okazałego ratusza - wzniesiono go w latach 1828-36, według projektu Franciszka Reinsteina. Budynek, po przebudowie w 1908 roku, reprezentuje styl eklektyczny. Obecnie mieści się w nim Muzeum Częstochowskie.
Pierwsze wzmianki o osadzie Częstochowa pochodzą z XIII wieku. Prawdopodobnie w połowie XIV wieku wieś ta otrzymała prawa miejskie. W następnych stuleciach miasto rozwijało się w cieniu klasztoru jasnogórskiego. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdowała się także wioska – Częstochówka, którą w XVIII wieku obdarzono prawami miejskimi. Przez krótki więc czas istniały tutaj dwa miasta, z dwoma ratuszami: Stara i Nowa Częstochowa. Na początku XIX wieku pojawiła się idea połączenia obu miast. 19 sierpnia 1826 roku Rada Administracyjna Królestwa Polskiego utworzyła jedną Częstochowę, dając jej status miasta wojewódzkiego. Pierwszym prezydentem został Józef Gąsiorowski. Gmach ratusza nowego miasta wzniesiono w latach 1828-1836 w połowie drogi między centrami Starej i Nowej Częstochowy, na dzisiejszym placu Władysława Biegańskiego. Projektantem budynku był Franciszek Reinstein - polski architekt niemieckiego pochodzenia - autor wielu gmachów klasycystycznych, zbudowanych głównie w Kaliszu.
Obiekt przebudowano na początku XX stulecia. Ratusz jest budynkiem jednopiętrowym, wzniesionym z cegły, na planie prostokąta (pierwotnie kwadratu). Bryłę urozmaicają ryzality (ozdobione boniowaniem) umieszczone w narożnikach budowli. Nad płaski dach wyrasta dwukondygnacyjna wieża zegarowa w kształcie cylindra, z galerią. Kiedyś po obu stronach ratusza stały parterowe budynki aresztu i odwachu; do naszych czasów zachował się tylko ten drugi.
Od 1967 roku ratusz i odwach są zagospodarowane przez Muzeum Częstochowskie. W budynku ulokowano ekspozycję poświęconą dziejom Częstochowy, a także wystawę obrazów i fotografii współczesnych artystów. Warto wspiąć się na wieżę zegarową ratusza, by podziwiać z wysoka panoramę miasta. Odwach zarezerwowano dla administracji muzeum.
Muzeum:
Październik – maj:
wtorek, czwartek, piątek: 9.00-15.30,
środa: 11.00-17.30
sobota, niedziela: 11.00-17.00
poniedziałek: nieczynne
Czerwiec – wrzesień:
wtorek, czwartek: 11.00-17.00,
środa, piątek: 11.00-17.30,
sobota, niedziela: 11.00-18.00,
poniedziałek: nieczynne